स्वत:ला शोधताना...

परवा डॉक्टरांकडे गेलो होतो. माझ्यासाठी ते फॅमिली डॉक्टरच्याही पलिकडेच. आमच्या फॅमिलीपैकी त्यांच्याकडे जाणारा मी एकटाच; पण तरीही माझ्यासाठी ते डॉक्टरांपेक्षाही वेगळे. काही दिवस रूम पार्टनर म्हणून सोबत राहिलो असल्याने ते एखाद्या पेशंटपेक्षाही जास्त जवळून ओळखतात मला. त्याचा फायदाही होतो अन तोटाही. गेलो, चेकअप झालं, औषधं घेतली, निघालो. निघता निघताच गणेशचा विषय निघाला.

गणेश. माझा भुसावळचा मित्र. मी डॉक्टरांसाठी फ्रेंड कम पेशंट; तर गणू पेशंट कम फ्रेंड. त्याचा हात फ्रॅक्चर झाल्यापासून तो डॉक्टरांकडे यायला लागलाय. डॉक्टर म्हणाले, ‘गणेशला काही प्रॉब्लेम आहे का रे? खूपच शांत वाटला.’ मी म्हणालो, ‘नाही. तो मुळातच खूप शांत आहे. हळवाही आहे तितकाच. अशा स्वभावामुळेच त्याचं आणि माझं छान जमतं आधीपासुन. आता मी पुण्याला आल्यापासून थोडा धीट व्हायला लागलो. बुजरेपणा सुटला. हळवेपणा कधीकधीच जाणवतो. गणेश शिकतोय अजून.’ माझं वाक्य पुर्ण व्हायच्या आतचं डॉक्टर हसले. म्हणाले, ‘बेटा पांघरून घ्यावं लागतं कधीकधी; पण पांघरून घेतलं तरी माणसं बदलत नसतात.’या वाक्याचा रोख माझ्याकडे होता हे लक्षात यायला वेळ लागला नव्हता; पण त्यावेळी डॉक्टरांचे इतर पेशंट्‌स थांबून होते; त्यामुळे निघणे भाग होतं. नाहीतर गप्पा रंगल्याच असत्या त्या विषयावर.

तिथून निघालो खरा; पण डॉक्टरांच्या त्या वाक्यामुळे काहे चैन पडेना. पांघरून घ्यावं लागतं....माणसं बदलत नसतात...त्यांचं हे बोलणं अगदी सहज होतं. त्यामागे कुठलाच हेतू नव्हता; पण तरीही ते वाक्य मला पुन्हापुन्हा विचार करायला लावत आहे. मी नक्की कसा आहे? सध्या पांघरून घेऊन जगतोय का? माझ्या मते मी म्हणजे एक शांत, आगाऊ, शॉर्ट टेम्पर्ड पण संयमी, हळवा पण तितकाच जिद्दी अशी स्वभाव गुणधर्मांची खिचडी असणारा आहे. आता यातला परिस्थितीनुरूप वेगळा मी माझ्या आणि इतरांसमोर येत राहतोय. परिस्थिती बदलली की ‘मी’ बदलतोय; मग नेमका मी कसा आहे?

माझी एक मैत्रिण मला नेहमी बरेचदा सांगायची, ‘शांत माणसं खूप तापट असतात आणि जी माणसं खूप तापट असतात ती खूप हळवीही असतात. त्यांच्या चेहर्‍यावरच्या रागीटपणा इतकच त्यांचं मन हळवं असतं,’ हे तिचं आमच्या मित्रांपैकी एकाविषयीचं ऑब्झर्व्हेशन होतं. आता हे ऑब्झर्व्हेशन माझ्याबाबतीतही लागू आहे का, याचा मी विचार करतो कधीकधी. उत्तरच सापडत नाहीये. माझ्यातलाच मी मलाच सापडत नसला तरी सध्या मला माझ्यातल्याच अनेक ‘मी’पैकी प्रगतीकडे धावणरा ‘मी’ बाहेर आलेला पाहायचयं...स्वत:ला मागे खेचणार्‍या हळव्या ‘मी’पेक्षा...
२७/११/२०११